آقای سیدی شما حتی یک بار به زندان‌های ایران سر زده‌اید؟ | حرف‌های یک منتقد درباره آثار هومن سیدی

 بهزاد عشقی درباره محتوای سریال «وحشی» که به تازگی فصل اول آن به پایان رسید بیان کرد: زمانی که سه قسمت ابتدایی سریال «وحشی» را دیدم، یک متن کوتاه مثبت درباره‌اش نوشتم. اما با ادامه یافتن سریال، نظرم نسبت به آن تغییر کرد. من اساساً آثار هومن سیدی را نمی‌پسندم، به این دلیل که دائم از آثار دیگران الگوبرداری می‌کند و فضای داستانی‌ای که خلق می‌کند اصالت ندارد و برای مخاطب باورپذیر از کار درنمی‌آید. مثلاً تصور کنید او یک فیلم وِستِرنی ایتالیایی می‌بیند و بعد موقعیت‌هایی از آن را در فیلمش پیاده می‌کند.

وی ادامه داد: در فیلم «مغز‌های کوچک زنگ‌زده» ساخته هومن سیدی، نوید محمدزاده (شخصیت داستان) در یک وان چوبی روی ایوان خانه‌اش در حال حمام کردن است؛ این صحنه مخاطب را یاد فیلم‌های وسترن ایتالیایی می‌اندازد. در یک صحنه دیگر، فرهاد اصلانی در حال غذا خوردن است در حالی که خواهرش را جلوی چشمش می‌کشند و او با خونسردی به خوردن ادامه می‌دهد. این ماجرا کاملاً شبیه صحنه‌ای از فیلم «خوب، بد، زشت» است که یک نفر با اشتها غذا می‌خورد و همزمان اطرافش را ویران می‌کند. من نمی‌گویم چنین خشونت‌ها و فضا‌های تیره‌ای در ایران وجود ندارد، اما این میزان الگوبرداری باعث می‌شود اثر برای مخاطب قابل پذیرش نباشد. در سریال «قورباغه»، بین فضای واقعی و فراواقعی مدام نوسان داشت، بدون آن‌که هیچ جاذبه داستانی‌ای برای مخاطب ایجاد کند. شخصیت‌ها قابل فهم نبودند و مخاطب نمی‌توانست آنها را باور کند.

عشقی با بیان این که سریال «وحشی» برای من در سه قسمت اول متفاوت و کمی شبیه یک تجربه هیچکاکی بود توضیح داد: مثلاً تصور کنید فردی بی‌گناه که زندگی عادی‌اش را می‌کند، مثل شخصیت اصلی فیلم «شمال از شمال غربی» که یک تاجر است و در یک شرکت تجاری کار می‌کند، ناگهان به عنوان یک جاسوس دستگیر و وارد فضایی ترسناک و پرمخاطره می‌شود. این بی‌گناهی که تقصیری نداشته، حالا در دل یک دنیای خشن قرار می‌گیرد و این موقعیت بار دراماتیک دارد. در «وحشی» نیز این مضمون در ابتدا خیلی جذاب بود. شخصیت جواد عزتی یا همان داوود اشرف، فردی محافظه‌کار است. آب را فوت می‌کند و می‌خورد. در اعتراضات کارگری که ابتدای داستان مطرح می‌شود، سعی می‌کند نقش فعالی نداشته باشد. اما ناخواسته وارد موقعیتی هولناک می‌شود. بخش مربوط به کشته شدن کودکان تکان‌دهنده بود.

هومن سیدی دائماً از آثار دیگران الگوبرداری می‌کند و فضای داستانی‌اش اصالت نداردوی با یادآوری این‌که در روایت یک سریال، یکی از ویژگی‌های مهم، کنجکاو کردن مخاطب برای ادامه داستان است اظهار داشت: قسمت‌های اول «وحشی» این کار را خوب انجام می‌داد. مثلاً داستان پسر بچه‌ای که بعداً نزد پدربزرگش می‌رود و مرگ پدربزرگ خوب پیش می‌رود. اما به نظر من، از زمانی که داستان وارد زندان می‌شود، روند سریال یکنواخت، قابل پیش‌بینی و در برخی نقاط حتی غیرقابل قبول می‌شود. غافلگیری‌ها دیگر تأثیرگذار نیستند. وقتی گنده‌لات زندان یعنی کمال را می‌بینیم، با فضایی مواجه می‌شویم که شبیه بسیاری از فیلم‌های غربی، از جمله فیلم‌های آمریکایی است. در آنجا زندانیان به شکلی بسیار مبالغه‌آمیز تصویر می‌شوند؛ چیزی که در فضای ایران باورپذیر نیست و مخاطب را از داستان جدا می‌کند. سریال «وحشی» جایی که می‌خواهد غافلگیر کند، اقناع کننده نیست.

عشقی با اشاره به بازی نگار جواهریان بیان کرد: شخصیت وکیل با بازی نگار جواهریان در ابتدا جالب بود؛ فردی که در تمام عمرش شکست‌خورده و حالا به عنوان وکیل تسخیری مأمور نجات موکلش شده است. جزئیات دادگاه هم خوب است، اما بعدتر این شخصیت وارد فضا‌های غیرقابل باور و غیرقابل همدلی می‌شود. از موکلش گله‌مند می‌شود که چرا از او تشکر نکرده است. در نهایت رفتارش بیشتر شبیه یک دادستان می‌شود تا یک وکیل مدافع؛ گویی شخصیت او منطقی ندارد، نه در منطق رئالیستی قابل درک است، نه در منطق فراواقع‌گرایانه.

از زمانی که داستان وارد زندان می‌شود، روند سریال یکنواخت، قابل پیش‌بینی و در برخی نقاط حتی غیرقابل قبول می‌شود

این منتقد با تاکید بر این‌که برای من سریال «وحشی» به جز سه قسمت ابتدایی‌اش قابل قبول نبود توضیح داد: تقلبی بودن اثر که بار‌ها در سینمای هومن سیدی دیده شده، دوباره خودش را نشان داد. جواد عزتی بازی خاص یا متفاوتی ندارد. نگار جواهریان نقش یک مأمور شکننده و آسیب‌پذیر را ایفا می‌کند، اگرچه نوعی روان‌پریشی در بازی‌اش هست، نمی‌تواند یک شخصیت تأثیرگذار و قابل باور بیافریند. شاید در فصل دوم سریال دوباره اوج بگیرد و بهتر شود، چون واقعاً از دیدن سه قسمت اول خوشحال شده بودم و فکر می‌کردم با یک هومن سیدی متفاوت مواجه‌ام. اما بعد دیدم باز همان مسیر‌های آشنای قبلی‌اش را در پیش گرفته است.

وی ادامه داد: تقلید کردن اشکالی ندارد، الهام گرفتن از آثار دیگران بد نیست. اما شرط آن است که برداشت، خلاقانه و شخصی‌سازی‌شده باشد. به تعبیر یکی از اندیشمندان، مورخان یونانی همه‌چیز را تقلید می‌کردند، اما به گونه‌ای تقلید می‌کردند که حتی از اصل خود نیز بهتر درمی‌آمد؛ بنابراین مشکل من با تقلید نیست؛ مشکل آنجاست که تقلید خام، بدون تغییر و بی‌هویت از کار دربیاید. آیا آقای سیدی حتی یک بار به زندان‌های ایران سر زده‌اند؟ چون منابع‌شان درباره زندان بیشتر از متون خارجی است. در فیلم «متری شش و نیم» زندانی که روستایی به تصویر می‌کشد خیلی واقعی است. هر کدام از زندانیان تیپ‌های مشخص و قابل باوری دارند. ولی زندانی که سریال «وحشی» نشان می‌دهد ساختگی است.

سریال «وحشی» سریال داستان داوود اشرف، کارگر معدنی است که به اتهام قتل دستگیر و مسیر زندگی‌اش تغییر می‌کند. جواد عزتی، نگار جواهریان، احسان امانی، علیرضا ثانی فر، مهدی صباغی و محمد صابری از جمله بازیگران فصل اول «وحشی» هستند؛ بازیگران جدید این پروژه به زودی معرفی خواهند شد.

فصل اول «وحشی» طی هفته‌های اخیر در هشت قسمت از شبکه نمایش خانگی پخش شد.